Prawa autorskie do zdjęć: co można, a czego nie?

Prawa autorskie do zdjęć to nic innego jak zbiór przepisów prawnych, które regulują prawa i obowiązki związane z twórczością. Aby przybliżyć Ci lepiej ten temat, zdefiniuję bliżej pojęcia z tym związane. 

Czym jest utwór? 

To każda indywidualna i oryginalna forma wyrażenia: np. muzyka, artykuł, książka, fotografia, grafika, obraz, animacja czy program komputerowy. Twórcom przysługuje ochrona prawna, która zabezpiecza wykorzystanie tych utworów przez inne osoby. 

“Chodzi tutaj o to, aby fotograf w procesie tworzenia fotografii dokonał pewnych czynności, które nadadzą finalnemu efektowi jego pracy cech twórczych. Do takich czynności zaliczyć można m.in.:

Pamiętaj, że każdy autor (np. fotografii czy utworu muzycznego) ma prawo do sprzeciwienia się publikacji lub modyfikowania swojego utworu bez uzyskania zgody. Ponadto może wymagać oznaczenia swojego utworu swoim imieniem i nazwiskiem, bądź pseudonimem. Może też zapobiegać dokonywaniu zmian i modyfikacji na swoich otworach (np. przerabianiu swoich zdjęć). Jako autor ma też prawo do kontroli wykorzystywania jego utworu – gdy mowa o zdjęciach – musi wyrazić zgodę na to, by ktoś mógł wykorzystać je np. w materiałach reklamowych. Prawo chroni autora dzieła także przed zwielokrotnieniem jego dzieł, dystrybucją i publikacją bez zgody. To bardzo ważne wytyczne, szczególnie w czasach, gdy wiele osób bezrefleksyjnie korzysta ze zdjęć znalezionych np. w grafice Google czy na Facebooku.

Najpierw upewnij się, czy przed skorzystaniem (tu znów posłużę się przykładem zdjęć) masz odpowiednie zezwolenia. Przykładowo: gdy korzystasz z ogólnodostępnego banku zdjęć (np. Unsplash.com), zdjęcia, które są bezpłatne, mają odpowiednie oznaczenie “Download free”. Możesz użyć ich np. na blogu firmowym, w grafikach do social mediów czy innych materiałach promocyjnych – wystarczy podpisać autora. Natomiast te, których autor nie zgadza się na darmowe wykorzystanie są oznaczone znakiem wodnym, a pobranie ich wiąże się z opłaceniem konkretnej kwoty. Pamiętaj: korzystanie z cudzych utworów bez zezwolenia autora jest surowo wzbronione, dlatego odradzam korzystania z “ogólnodostępnych” grafik, które znajdziesz w wyszukiwarce Google’a.

Popularnym błędem jest także stwierdzenie: mogę skorzystać z czyjegoś zdjęcia lub video, bo przecież podpiszę, kto jest jego autorem. Tu kluczowy jest też cel – czy wykorzystujemy utwór w celu komercyjnym – np. w reklamie naszych produktów? A może pokazujemy je poglądowo jedynie prywatnej grupie znajomych na Facebooku (do użytku osobistego)? Jeśli robisz to komercyjnie, konieczne jest uzyskanie zgody autora zdjęcia. 

Jak już wspomniałam wcześniej, zdjęcia są objęte prawem autorskim. Chroniony jest sposób wyrażania, a nie same obiekty na zdjęciach (np. sfotografowane miejsce, odkrycie, idea). Co ważne, taki utwór powinien mieć twórczy i indywidualny charakter – opisałam wyżej jego cechy). Przepisy prawne w Polsce mówią wprost, że aby wykorzystać czyjeś zdjęcie np. na stronie internetowej, w materiałach drukowanych czy innych nośnikach, potrzebujemy zgody autora. 

To nic innego, jak sposób wykorzystania zdjęcia. Kiedy wydrukujemy odbitkę – będzie to  „zwielokrotnianie utworu techniką drukarską”. Kiedy udostępnimy zdjęcie fotografa w Sieci, polem eksploatacji będzie „rozpowszechnianie w Internecie”. A kiedy użyjemy danego zdjęcia w celach promocji i sprzedaży, to będzie to kolejne pole eksploatacji. 

Tu są dwie opcje: możemy zapłacić fotografowi, który zrobi zdjęcia nam czy np. produktom, możemy też zapłacić za przeniesienie praw do zdjęć. 

“Możesz się umówić na zrobienie zdjęć. Jeżeli jednocześnie umowa (z fotografem) nie przenosi zdjęć lub nie daje upoważnienia do korzystania z nich, to druga strona takich praw nie nabywa, warto porozmawiac o tym z fotografem przed sesją. Umowa może również zobowiązywać do wydania odbitek. Jednakże samo wydanie odbitek nie znaczy jeszcze, że ta osoba może korzystać ze zdjęć poza dozwolonym użytkiem osobistym. Wobec tego generalnie obowiązuje zasada, że jeżeli umowa nie stanowi, iż ktoś może korzystać w dany sposób, to przyjmujemy brak takiego prawa” (źródło).

Ostateczny wniosek jest prosty – zgoda autora to kluczowy aspekt, o który powinieneś zadbać przed użyciem cudzego zdjęcia na dowolnym polu eksploatacji.